Nieuwste blogberichten
Whistleblowing: procedure, bescherming en impact op organisaties
In dit artikel hebben we het over whistleblowing, ook wel ‘klokkenluiden’ genoemd. We bespreken wat de term precies inhoudt, waar whistleblowing voor wordt gebruikt en aan welke wet- en regelgeving je je als werkgever moet houden. Ook behandelen we de impact ervan op organisaties en welke rol HR-managers kunnen spelen om de werknemers en de organisatie te beschermen.
Belangrijkste conclusies
Whistleblowing speelt een cruciale rol in het benoemen en voorkomen van misstanden binnen organisaties.
Whistleblowers worden beschermd door de Wet bescherming klokkenluiders en de EU-klokkenluidersrichtlijn.
Klokkenluiden kan zowel positieve als negatieve gevolgen hebben voor een organisatie, waardoor het noodzakelijk is om de ethische normen en de transparantie in een organisatie te handhaven.
Inhoud
- 1Wat is whistleblowing?
- 2Waarvoor wordt whistleblowing gebruikt?
- 3Het proces van whistleblowing
- 4Wat kan de HR-afdeling doen wanneer ze hoort van misstanden binnen de organisatie?
- 5Bescherming van whistleblowers
- 6De impact van whistleblowing op een organisatie
- 7Waarom heeft jouw organisatie een klokkenluidersregeling nodig?
- 8Veelgestelde vragen
Wat is whistleblowing?
Whistleblowing, oftewel klokkenluiden, is de situatie waarin een werknemer of groep werknemers melding maakt van onrechtmatige praktijken binnen de organisatie. Dit kan onder meer gaan over financiële fraude, het overtreden van de wet, of andere immorele en onethische praktijken. Als een werknemer bijvoorbeeld ontdekt dat er sprake is van systematische discriminatie op de werkvloer en dit nieuws naar buiten brengt, kan deze persoon in principe als een klokkenluider worden beschouwd.
Waarvoor wordt whistleblowing gebruikt?
Whistleblowing wordt in principe gebruikt als laatste redmiddel, wanneer er binnen de organisatie geen gehoor wordt gegeven aan de geconstateerde misstanden. Whistleblowing draagt op die manier bij aan de transparantie en verantwoordingsplicht van organisaties. Het is een middel om interne problemen aan te kaarten en een groter publiek bewust te maken van problemen in een bedrijf die anders onopgemerkt zouden blijven. Door de publieke aandacht te vestigen op een probleem, wordt er druk uitgeoefend op de organisatie om veranderingen door te voeren.
Het proces van whistleblowing
Het proces van klokkenluiden begint met het waarnemen en erkennen van een potentieel probleem of misstand binnen een organisatie. Idealiter hebben medewerkers de mogelijkheid om het probleem eerst intern te bespreken, bijvoorbeeld met een leidinggevende of de HR-afdeling. Daarnaast kan de klokkenluider ervoor kiezen om het probleem extern aan te kaarten, zoals bij een bevoegde toezichthoudende autoriteit of in de media. Zo kan een werknemer volgens de wet naar het Huis voor Klokkenluiders toestappen. Dit is een zelfstandig bestuursorgaan van de overheid, gericht op de bescherming en ondersteuning van whistleblowers.
De keuze om een probleem intern of extern te melden, hangt vaak af van verschillende factoren. Mogelijke factoren zijn onder meer het type en de ernst van het probleem, de reactie van de organisatie op eerdere meldingen en de mogelijke gevolgen voor de klokkenluider zelf. Onder de nieuwe Wet bescherming klokkenluiders, is er geen verplichting meer voor medewerkers om het probleem eerst intern te melden. De klokkenluider heeft recht op bescherming, zelfs wanneer hij of zij ervoor kiest om direct een melding te doen bij een extern meldkanaal. Toch blijft een interne melding (in eerste instantie) nog steeds de voorkeur behouden en moet dit zoveel mogelijk aangemoedigd worden.
Recente en toekomstige veranderingen in wetten voor klokkenluiders
Sinds 24 januari 2023 is in Nederland de Wet bescherming klokkenluiders van de EU van kracht.
Gids downloadenWat kan de HR-afdeling doen wanneer ze hoort van misstanden binnen de organisatie?
Als de HR-afdeling hoort van mogelijke misstanden binnen de organisatie, is het haar verantwoordelijkheid om dit serieus te nemen en passende maatregelen te treffen. Deze maatregelen bestaan bijvoorbeeld uit het voeren van een intern onderzoek naar de melding, het ondersteunen van de klokkenluider, en het nemen van vervolgstappen om te voorkomen dat dergelijke incidenten in de toekomst opnieuw gebeuren. Een van de belangrijkste taken van HR in deze situaties is het waarborgen van een veilige omgeving voor de klokkenluider. Dit betekent dat er maatregelen moeten worden genomen om ervoor te zorgen dat de klokkenluider niet wordt benadeeld of gestraft voor het maken van de melding.
Bescherming van whistleblowers
In Nederland zijn klokkenluiders beschermd onder de Wet bescherming klokkenluiders. Deze wet zorgt ervoor dat klokkenluiders die melding maken van misstanden, niet benadeeld kunnen worden door hun werkgever. Dit houdt in dat ze niet ontslagen mogen worden, geen promoties mogen mislopen, en niet anderszins benadeeld mogen worden als gevolg van hun melding. Het is van vitaal belang om whistleblowers te beschermen, zodat ze zich veilig kunnen voelen om misstanden aan de kaak te stellen, zonder angst te hebben voor vergelding.
De Wet bescherming klokkenluiders
De Wet bescherming klokkenluiders is een belangrijk wettelijk instrument in Nederland dat in 2016 in werking is getreden. De wet is ontworpen met als hoofddoel het aanmoedigen van werknemers om onregelmatigheden en misstanden binnen de organisatie te melden. Bovendien beschermt de wet de werknemers die deze stap zetten. Een belangrijke verplichting die deze wet aan werkgevers oplegt, is het creëren van een veilige omgeving voor klokkenluiders. Dit betekent dat werkgevers een procedure dienen te hebben om misstanden te melden, en dat ze proactieve maatregelen moeten nemen om vergeldingsacties tegen klokkenluiders te voorkomen. De beschermingsmaatregelen onder deze wet zijn nu van toepassing op een grotere groep mensen en op meer situaties dan voorheen.
Wat is de EU-klokkenluidersrichtlijn?
De EU-klokkenluidersrichtlijn werd aangenomen in 2019, en biedt een Europees wettelijk kader dat extra bescherming biedt voor klokkenluiders. De richtlijn benadrukt dat alle EU-lidstaten moeten beschikken over regelgeving die klokkenluiders beschermt. Ten opzichte van de nationale Nederlandse wet biedt de EU-richtlijn een ruimere bescherming. De EU-richtlijn is namelijk van toepassing op een breder scala aan werknemers (inclusief freelancers en vrijwilligers) en heeft betrekking op meer verschillende soorten meldingen. De beschermingsmaatregelen onder deze richtlijn zijn vooral gericht op personen die meldingen maken van (vermoedelijke) schendingen van EU-recht of wettelijke voorschriften met betrekking tot het werk. Hierbij wordt aangenomen dat er een maatschappelijk belang verbonden is aan deze schendingen van het Unierecht.
Stap voor stap de bedrijfscultuur versterken
Hoe consolideer je met eenvoudige middelen een sterke bedrijfscultuur? De experts in deze gids laten het je zien.
Gids nu downloadenHoe kunnen HR-managers klokkenluiders beschermen?
HR-managers kunnen klokkenluiders in hun organisatie op verschillende manieren ondersteunen en beschermen. Enkele voorbeelden zijn:
Het ontwikkelen en implementeren van een duidelijke klokkenluidersregeling in de organisatie. Deze regeling moet een vertrouwelijke meldingsprocedure omvatten.
Het bieden van ondersteuning en begeleiding aan klokkenluiders tijdens de hele procedure, vanaf de melding tot aan de afronding van de eventuele onderzoeken.
Het nemen van gepaste maatregelen om vergelding tegen klokkenluiders te voorkomen, zoals het opstellen van beleid om dergelijke acties te bestraffen.
De impact van whistleblowing op een organisatie
De impact van whistleblowing op een organisatie kan variëren afhankelijk van verschillende factoren, zoals de aard van de melding, de reactie van de organisatie, en de uitkomst van eventuele onderzoeken.
In sommige gevallen kan whistleblowing helpen bij het blootleggen van ernstige problemen die anders onopgemerkt zouden blijven. Dit kan uiteindelijk positieve veranderingen teweegbrengen binnen de organisatie. Aan de andere kant kunnen er ook negatieve gevolgen ontstaan voor het bedrijf, zoals reputatieschade, juridische problemen, en het verlies van vertrouwen in de organisatie. Het is daarom belangrijk dat organisaties zich passend voorbereiden op mogelijke klokkenluiderssituaties, en een plan hebben om hier op een zorgvuldige en ethische manier mee om te gaan.
Waarom heeft jouw organisatie een klokkenluidersregeling nodig?
Gezien het belang van ethiek en transparantie in het moderne bedrijfsleven, is het sterk aan te raden om een klokkenluidersregeling te implementeren in je organisatie. Een klokkenluidersregeling draagt bij aan het creëren van een veilige en open bedrijfscultuur, waarin werknemers zich vrij voelen om problemen aan te kaarten. Bovendien kan deze regeling een cruciaal hulpmiddel zijn om mogelijke schandalen of grotere problemen binnen de organisatie proactief aan te pakken en te voorkomen.
Leestip: Krijg inzicht in hoe Compliance Management bijdraagt aan het creëren van een transparante en verantwoordelijke bedrijfscultuur.
Veelgestelde vragen
Kunnen werknemers ontslagen worden wegens klokkenluiden?
Nee, een werknemer kan niet ontslagen worden wegens klokkenluiden. De Wet bescherming klokkenluiders beschermt werknemers tegen ontslag wanneer zij melding maken van misstanden.
Wat is een klokkenluidersprocedure?
Een klokkenluidersprocedure is een procedure die door een bedrijf is vastgesteld om werknemers de mogelijkheid te bieden om melding te maken van mogelijke misstanden op het werk. De procedure beschrijft onder meer bij wie de werknemer terechtkan, hoe de organisatie met dergelijke meldingen omgaat, en hoe de klokkenluider wordt beschermd.
Wat verandert er in de Wet bescherming klokkenluiders?
De Wet bescherming klokkenluiders is recentelijk aangepast. De nieuwe wet biedt nog meer bescherming aan klokkenluiders en de definitie van wie als klokkenluider wordt aangemerkt, is verruimd.
Disclaimer
Wij wijzen erop dat de inhoud van onze website (inclusief eventuele juridische bijdragen) uitsluitend bedoeld is voor niet-bindende informatieve doeleinden en niet dient als juridisch advies in strikte zin. De inhoud van deze site kan en mag niet dienen als vervanging van individueel en bindend juridisch advies dat betrekking heeft op jouw specifieke situatie. Alle informatie wordt daarom verstrekt zonder garantie voor juistheid, volledigheid en actualiteit.