Pesten op het werk: identificatie, gevolgen en aanpak

Pesten op het werk wordt gedefinieerd als het herhaaldelijk vertonen van negatief gedrag dat gericht is tegen een of meer werknemers en fysieke of psychologische schade veroorzaakt. Pestgedrag kan zowel door werknemers als managers worden vertoond en kan verschillende vormen aannemen, variërend van subtiele handelingen zoals roddelen en buitensluiten, tot meer openlijke vormen zoals het plegen van verbaal of fysiek geweld.

Pesten op het werk kan zich op verschillende manieren manifesteren, waaronder:

• Verbaal pesten: bijvoorbeeld schreeuwen tegen een persoon of iemand beledigen, vernederen of bedreigen.

• Fysiek pesten: het vertonen van fysiek agressief gedrag, zoals het duwen of slaan van anderen.

• Digitaal pesten: het versturen van beledigende e-mails en berichten, en het verspreiden van schadelijke informatie via sociale media.

Het is niet eenvoudig om pesten op het werk te herkennen, maar er zijn wel enkele signalen waar je op kan letten om pestgedrag vast te stellen:

• Gedragsveranderingen, zoals terugtrekken, verhoogde prikkelbaarheid en angst.

• Lichamelijke symptomen, zoals hoofdpijn, maagklachten en slaapstoornissen.

• Verminderde werkprestaties of frequent werkverzuim.

Deze signalen kunnen indicaties zijn dat iemand mogelijk slachtoffer is van pestgedrag op het werk.

Pesten op het werk kan heel wat gevolgen hebben voor zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid van het slachtoffer. Vaak gaat pestgedrag gepaard met stress, angst, depressie en burn-out. Op het werk kan pesten ook leiden tot een verminderde productiviteit, verhoogd ziekteverzuim en een slechte werksfeer.

Pesten kan leiden tot burn-out, een toestand van extreme fysieke en emotionele uitputting. Het is belangrijk om een burn-out tijdig te herkennen om verdere complicaties te voorkomen. Symptomen zijn onder meer: chronische vermoeidheid, prikkelbaarheid, verminderde prestaties, hoofdpijn, stress, besluitloosheid, piekeren en maagklachten.

Welke sociale competenties heeft je bedrijf nodig?

Het antwoord schuilt in je bedrijfscultuur, want je waarden zijn een goede indicator voor de manier waarop je samenwerkt. Meer daarover lees je in onze gids.

Gids hier downloaden

In Nederland zijn er diverse wettelijke regelingen die pesten strafbaar stellen en werkgevers verplichten om actief op te treden tegen pesten op het werk, zoals vastgelegd in de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) en het Burgerlijk Wetboek. Hieronder zijn de belangrijkste punten samengevat.

• De Arbowet verplicht werkgevers om te zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving. Het is onder meer vereist dat ze preventieve maatregelen nemen tegen elke vorm van psychosociale arbeidsbelasting, waaronder pesten.

• Werkgevers zijn verplicht om werknemers te beschermen tegen pesten en ander ongewenst gedrag.

• Volgens het Burgerlijk Wetboek zijn werkgevers verplicht om een veilige werkomgeving te waarborgen. Als een werkgever niet adequaat optreedt tegen pesten, kan dit worden beschouwd als schending van de zorgplicht.

• Slachtoffers van pesten kunnen werkgevers wettelijk aansprakelijk stellen voor de geleden schade, zoals medische kosten en gederfd loon.

Pesten op het werk wordt strafbaar gesteld als het voldoet aan de volgende criteria:

• Herhaling en systematisch karakter: het pestgedrag moet zich herhalen en systematisch van aard zijn.

• Ernstige schade: het pestgedrag moet aanzienlijke fysieke of psychologische schade toebrengen aan het slachtoffer, zoals stress, angst of depressie.

Er zijn diverse juridische stappen die slachtoffers van pesten op de werkvloer kunnen ondernemen: 

• Melding maken bij werkgever: slachtoffers moeten het pestgedrag eerst melden bij hun werkgever of bij de HR-afdeling. Na een melding van pesten zijn werkgevers wettelijk verplicht om actie te ondernemen om het pesten te stoppen.

• Klacht indienen bij de Nederlandse Arbeidsinspectie: als de werkgever intern niet adequaat optreedt tegen het pestgedrag, kan het slachtoffer een klacht indienen bij de Arbeidsinspectie.

• Gerechtelijke procedure initiëren: ook kunnen slachtoffers een procedure starten wegens schending van de zorgplicht, waarbij ze een schadevergoeding kunnen eisen.

Deze regelgeving legt de verantwoordelijkheid bij werkgevers om een veilige werkomgeving te handhaven en biedt slachtoffers van pesten op het werk juridische mogelijkheden om hun situatie aan te pakken en gerechtigheid te zoeken.

Om juridische stappen te kunnen nemen, is het belangrijk om bewijs van pesten op het werk te verzamelen. Volg onderstaande stappen op om op een zo efficiënt mogelijke manier het nodige bewijsmateriaal te verkrijgen.

• Houd een gedetailleerd dagboek bij: het kan helpen om een dagboek bij te houden waarin je belangrijke gebeurtenissen beschrijft en specifieke details noteert, zoals de datum, tijd, locatie, betrokken personen. Dit biedt een chronologisch overzicht van de incidenten en de mogelijkheid om patronen van pestgedrag aan te tonen.

• Bewaar schriftelijk bewijs: houd mails, sms'jes, berichten op sociale media en andere vormen van schriftelijke communicatie die het pestgedrag bevestigen bij. Denk hierbij bijvoorbeeld aan beledigingen, dreigementen of denigrerende opmerkingen.

• Verzamel verklaringen van getuigen: een andere manier om bewijs te verzamelen is door schriftelijke verklaringen te vragen aan collega’s die getuige zijn geweest van het pesten. Deze verklaringen moeten details bevatten over wat zij specifiek hebben waargenomen en onder welke omstandigheden het pestgedrag plaatsvond.

• Documenteer de schade: gebruik psychologische evaluaties, aantekeningen van bezoeken aan therapeuten of artsen en medische rapporten om aan te tonen dat je last hebt van stress, angst of een ander gezondheidsprobleem dat veroorzaakt is door het pesten. 

Door deze stappen te volgen, kun je op een gestructureerde manier het noodzakelijke bewijs verzamelen en succesvol actie ondernemen tegen pestgedrag op de werkvloer.

Gids voor Performance Management

Performance management gaat over het stimuleren van de persoonlijke ontwikkeling van je medewerkers om zo het volledige potentieel van het bedrijf te benutten.

Nu downloaden

Onder bepaalde voorwaarden kunnen slachtoffers van pesten op het werk in aanmerking komen voor een schadevergoeding. Hier zijn enkele essentiële punten die werkgevers moeten weten over het omgaan met pesten op de werkvloer en mogelijke juridische gevolgen. 

• Pak klachten onmiddellijk aan: krijg je een klacht over pesten op de werkvloer? Onderzoek de situatie dan onmiddellijk na ontvangst van deze klacht en doe dat grondig.

• Bereid je voor op juridische stappen: wees je ervan bewust dat verdere juridische stappen nodig kunnen zijn als de kwestie niet intern kan opgelost worden. 

• Verzamel zo veel mogelijk bewijsmateriaal: zorg ervoor dat alle incidenten van pestgedrag gedocumenteerd worden. Houd dossiers bij van alle incidenten en bewaar e-mails, berichten en andere documenten over het pestgedrag die door de betrokken werknemer zijn verstrekt.

• Documenteer de gevolgen voor de gezondheid: moedig het slachtoffer aan om medische en psychologische evaluaties te ondergaan. Bewaar gezondheidsdocumenten om de geleden schade te kunnen aantonen.

• Wees op de hoogte van de verschillende soorten compensatie: realiseer je dat het slachtoffer aanspraak kan maken op verschillende vormen van compensatie, waaronder materiële schade (bijvoorbeeld vergoeding van medische kosten), immateriële schade (psychisch lijden) en verlies van inkomen als gevolg van pesten.

Door proactief en adequaat te reageren op klachten over pesten, en door zorgvuldig bewijsmateriaal te verzamelen en gezondheidseffecten te documenteren, kunnen werkgevers hun verantwoordelijkheid naleven en eventuele juridische consequenties verminderen.

In ernstige en herhaaldelijke gevallen kan pesten op de werkvloer leiden tot het ontslag van de dader. Als werkgever kan je een pester ontslaan vanwege een verstoorde arbeidsrelatie. Let op, dit geldt alleen indien je er als werkgever alles aan gedaan hebt om de banden tussen de betrokken partijen te verbeteren en het pestgedrag te stoppen. 

Indien je er niet in slaagt om het pestgedrag te stoppen en je besluit om de dader te ontslaan, moet je een verzoek tot ontslag indienen bij de kantonrechter. De kantonrechter zal beoordelen of jij als werkgever voldoende inspanningen hebt geleverd om het pesten te stoppen. Als dat het geval is, zal het verzoek doorgaans worden goedgekeurd en kan de werkrelatie worden beëindigd.

Als HR-manager speel je een belangrijke rol bij het aanpakken van pesten op het werk. Hier zijn enkele belangrijke acties die je kan ondernemen:

• Hanteer een duidelijk antipestbeleid: een goede manier om pestgedrag te verminderen is door een duidelijk antipestbeleid te integreren in de organisatie. Zorg ervoor dat alle werknemers op de hoogte zijn van dit beleid en dat ze de gevolgen van pestgedrag begrijpen.

• Voorzie training en ondersteuning: organiseer regelmatig een training om werknemers en leidinggevenden bewust te maken van wat pesten inhoudt, hoe ze het gedrag kunnen herkennen en hoe ze intern een melding moeten maken. Verleen daarnaast toegang tot een vertrouwenspersoon en zorg eventueel voor andere ondersteunende middelen.

• Creëer een veilige omgeving: creëer een veilige en vertrouwelijke omgeving waarin werknemers zich comfortabel voelen om pestgedrag te melden. Maak de meldingsprocedure eenvoudig en transparant.

• Onderneem directe actie: neem meldingen van pesten altijd serieus. Voer zo snel mogelijk na de melding een grondig onderzoek uit om verdere incidenten te voorkomen. Implementeer passende maatregelen om het pestgedrag aan te pakken en te stoppen.

• Evalueer de situatie regelmatig: houd voortdurend toezicht op de werkomgeving en evalueer met regelmaat de effectiviteit van het antipestbeleid. Pas het beleid aan indien nodig op basis van feedback en evaluaties om een veilige en respectvolle werkomgeving te waarborgen.

Door deze stappen actief te volgen en een proactieve rol te spelen in het voorkomen en aanpakken van pestgedrag, kun je als HR-manager bijdragen aan een positieve en gezonde werkcultuur.

Er zijn verschillende meldpunten beschikbaar voor slachtoffers van pesten op het werk. De volgende centra bieden ondersteuning, advies en kunnen helpen bij het nemen van verdere stappen:

• FNV (Federatie Nederlandse Vakbeweging)

• Centraal Meldpunt Pesten (CMP)

• Het Juridisch Loket

• Nederlandse Arbeidsinspectie

Om pesten op het werk effectief aan te pakken als manager, kun je de volgende stappen volgen:

1. Implementeer een duidelijk antipestbeleid: zorg ervoor dat er binnen je organisatie een helder antipestbeleid is opgesteld en gecommuniceerd. Dit beleid moet aangeven wat pesten is, hoe het wordt aangepakt en welke consequenties pestgedrag met zich meebrengt.

2. Voorzie regelmatige trainingen en bewustwordingsprogramma’s: organiseer trainingen voor alle medewerkers om hen bewust te maken van pesten op het werk, hoe het te herkennen en hoe ze het kunnen melden. Leidinggevenden moeten specifieke training krijgen in het omgaan met meldingen en het handhaven van het antipestbeleid.

3. Bevorder een cultuur van respect: Creëer en onderhoud een werkcultuur waarin respect voor elkaar centraal staat. Moedig open communicatie aan en zorg ervoor dat werknemers zich veilig voelen om pestgedrag te rapporteren zonder angst voor represailles.

Om pesten op het werk te bewijzen en te documenteren, kun je verschillende stappen ondernemen. Je kunt onder meer gedetailleerde info over de incidenten bijhouden, schriftelijke communicatie, zoals e-mails en berichten bewaren, en verklaringen van getuigen verzamelen.

Als manager heb je juridische verplichtingen bij het omgaan met pesten op het werk:

• Zorg voor een veilige werkomgeving: volgens de wet ben je verplicht om een veilige werkomgeving te garanderen, vrij van pestgedrag en andere vormen van psychosociale arbeidsbelasting.

• Neem klachten serieus: klachten over pesten moeten serieus worden genomen en grondig worden onderzocht. Geef werknemers het vertrouwen dat hun meldingen serieus worden genomen en vertrouwelijk worden behandeld.

• Onderneem passende maatregelen: na het onderzoek naar pesten op het werk moet je gepaste maatregelen nemen om het pestgedrag te stoppen en herhaling te voorkomen. Dit kan variëren van disciplinaire acties tot het herzien van beleid en procedures om een respectvolle werkomgeving te bevorderen.