Lijnorganisatie: de voor- en nadelen

Een lijnorganisatie is een van de meest voorkomende soorten organisatiestructuren. In een lijnorganisatiestructuur stroomt het gezag van boven naar beneden. Dat wil zeggen dat elk opeenvolgend managementniveau meer gezag heeft dan het niveau eronder. 

Vaak is er bovenaan een gezaghebbende figuur, met daaronder een reeks managers. Dit type organisatiestructuur wordt vaak gebruikt in bedrijven die een duidelijke hiërarchie hanteren en  behoefte hebben aan een strakke controle over de bedrijfsactiviteiten. 

Een lijnorganisatie komt vaak voor in bedrijven met een traditionele, bureaucratische structuur. 

Er bestaan twee belangrijke soorten functies binnen een lijnorganisatie: de lijnfuncties en de staffuncties. We bespreken beide functies hieronder.

De werknemers die lijnfuncties vervullen, leveren een directe bijdrage aan de missie van het bedrijf. Ze zijn zich bewust van de verantwoordelijkheden om het bedrijf goed te laten draaien. Lijnfuncties kunnen zowel door managers als nieuwe werknemers ingevuld worden. 

De lijnmanager kan doelstellingen vaststellen om de kwaliteit van het werk te verbeteren. Deze manager kan ook mijlpalen creëren voor de afdeling of voor het bedrijf als geheel. De lijnmedewerkers voeren de door de lijnmanager aangewezen taken uit, zoals het vervaardigen van een product of het bedienen van een klant.

Voorbeeld:

In het geval van een warenhuis zou de lijnorganisatie kunnen worden gebruikt als personeelsorganisatie. De lijnmanagers in deze organisatiestructuur zijn winkelmanagers die verantwoordelijk zijn voor het beheer van de winkel. Zij zorgen ervoor dat de gestelde verkoopdoelen worden behaald. 

Het lijnpersoneel bestaat uit parttimers die verschillende taken uitvoeren, zoals het bijvullen van de voorraden op de juiste afdelingen of het afhandelen van klantbetalingen. Elke lijnmedewerker draagt bij aan het hoofddoel van het warenhuis, namelijk het verkopen van verschillende producten aan klanten.

Stafmedewerkers helpen lijnmedewerkers om de bedrijfsdoelen te bereiken. Stafmanagers zijn vooral vakspecialisten. Ze geven aanbevelingen aan lijnmanagers over hoe ze hun afdelingen succesvol kunnen leiden.

Stafmanagers hebben ook meer gezag over het personeel, inclusief de stafmedewerkers en het lagere personeel. Ze ondersteunen hun lijnmedewerkers bij het afhandelen van hun professionele verantwoordelijkheden.

Voorbeeld:

In een warenhuis kan de stafmanager bijvoorbeeld een QA-coördinator zijn, die de visuele uitstalling van de koopwaar inspecteert en evalueert. Hij of zij doet suggesties over hoe de producten op een aantrekkelijke manier geëtaleerd kunnen worden. De stafmedewerker kan bijvoorbeeld een medewerker zijn die de verkoopvloer netjes en georganiseerd houdt en het aantal aankopen op een dag bijhoudt. 

Hoewel noch de stafmanager, noch de stafmedewerker direct betrokken is bij de verkoop van producten, dragen ze toch bij aan het succes van het bedrijf. Dit doen ze door de lijnmedewerkers te ondersteunen die wel direct betrokken zijn bij de verkoop.

• Eenvoud: een lijnorganisatie is de eenvoudigste en oudste bestuursmethode.

• Centraal beleid: in deze organisatievorm is er sprake van een gecentraliseerde bevelsstructuur, waarbij managers de leiding hebben over de werknemers. Er is een duidelijke hiërarchie aanwezig waarbij de beslissingen en bevoegdheden van boven naar beneden stromen.

• Meer discipline: doordat de autoriteit en verantwoordelijkheid bij een persoon liggen, is deze persoon in staat om zelfstandig beslissingen te nemen, wat resulteert in meer discipline binnen de organisatie.

• Duidelijke verantwoordelijkheden: binnen deze organisatiestructuur zijn de bevoegdheden, verantwoordelijkheden en macht van elke manager duidelijk gedefinieerd.

• Meer flexibiliteit: de hoogste en laagste gezagsdragers werken samen en stemmen hun activiteiten op elkaar af. Omdat de gezagsverhoudingen duidelijk zijn, kunnen lijnmanagers onafhankelijk en flexibel beslissingen nemen. 

• Snelle besluitvorming: duidelijke gedefinieerde verantwoordelijkheden en een gecentraliseerd gezag stellen managers binnen de organisatie in staat om sneller en effectiever beslissingen te nemen.

• Te veel vertrouwen: de beslissingen van de lijnmanager worden tot op de laagste afdeling doorgevoerd. Dit resulteert soms in een overmatig vertrouwen in lijnmanagers.

• Gebrek aan specialisatie: een lijnorganisatie stroomt in een lineaire keten van boven naar beneden, waardoor er weinig ruimte is voor gespecialiseerde functies. 

• Ontoereikende communicatie: het beleid en de strategieën van de hoogste autoriteit worden zonder uitzondering uitgevoerd binnen de organisatie, wat betekent dat er weinig ruimte is voor communicatie van onderaf. Klachten en suggesties van de lagere gezagsniveaus worden niet teruggekoppeld naar de hoogste autoriteit, waardoor er vaak sprake is van eenrichtingscommunicatie.

• Gebrek aan coördinatie: als er binnen een organisatie verkeerde beslissingen worden genomen en deze beslissingen vervolgens op dezelfde manier worden uitgevoerd, kan dit leiden tot problemen in de coördinatie tussen de verschillende gezagsniveaus. Dit kan bijvoorbeeld resulteren in inefficiëntie of het niet behalen van de gestelde doelen.

Autoritair leiderschap: lijnmanagers hebben de neiging om hun gezagspositie te misbruiken. Dit kan leiden tot autoritair leiderschap.

Stap voor stap de bedrijfscultuur versterken

Hoe consolideer je met eenvoudige middelen een sterke bedrijfscultuur? De experts in deze gids laten het je zien.

Gids nu downloaden

Om de lijnorganisatie succesvol te implementeren, dien je rekening te houden met enkele specifieke eisen. Indien je bedrijf niet aan deze eisen voldoet, is de lijnorganisatie mogelijk niet geschikt voor jouw bedrijf.

1. Je bedrijf moet beschikken over een duidelijke hiërarchische bevelstructuur. 

2. Ondergeschikte medewerkers mogen alleen instructies krijgen via hun rechtstreekse manager. 

3. Er mogen geen schakels in de bevelstructuur worden overgeslagen. Er moet één bevelslijn zijn. Medewerkers mogen slechts van één manager bevelen ontvangen.

4. Personen op hetzelfde gezagsniveau binnen een organisatie moeten in staat zijn om zelfstandig en onafhankelijk van elkaar te werken.

5. Een effectieve lijnorganisatie vereist dat het aantal managers in verhouding staat tot het aantal werknemers om het gezag en overzicht te behouden.

Hier volgen enkele voorbeelden van bedrijven waarvoor lijnorganisatie nuttig kan zijn.

• Kleine bedrijven die weinig werknemers in dienst hebben.

• Bedrijven waar het werk vooral routinematig van aard is.

• Bedrijven met sterk geautomatiseerde omgevingen waarbij de vaardigheden en kennis van individuele medewerkers minder belangrijk zijn.

• Bedrijven waarbij problemen op het gebied van arbeidsmanagement makkelijk op te lossen zijn.

Leestip: Leer hoe diverse leiderschapsstijlen bijdragen aan organisatorische veerkracht.

Een lijnorganisatie is een structuur waarbij het gezag en de verantwoordelijkheid van boven naar beneden stroomt, terwijl de verantwoording van onder naar boven stroomt. In een lijn-staforganisatie worden lijnmanagers ondersteund en begeleid door specialisten, wat een meer gelaagde structuur creëert.

Een zuivere lijnorganisatie is een organisatiestructuur waarbij de leiding van het bedrijf in een rechte lijn verloopt van de hoogste autoriteit naar de uitvoerende medewerkers. Het is een structuur waarbij een duidelijke hiërarchie bestaat. Individuen in dezelfde lijn voeren vergelijkbare taken uit. 

De lijn-staforganisatie is een variant van de traditionele lijnorganisatie. De organisatie is opgedeeld in verschillende afdelingen die elk verantwoordelijk zijn voor een specifieke taak of activiteit. Elk afdelingshoofd wordt ondersteund door een stafafdeling, denk hierbij aan HR-specialisten, juridische adviseurs, IT-experts en marketingmedewerkers. De stafmedewerkers hebben meestal geen directe verantwoordelijkheid over de uitvoering van de kerntaken van de organisatie, maar zijn er om de lijnmanager te ondersteunen en adviseren.

Een lijnorganisatie heeft als doel een duidelijke hiërarchische structuur en afbakening van gezag binnen een bedrijf te creëren. Deze structuur streeft ernaar om een snelle en efficiënte besluitvorming te faciliteren, duidelijke verantwoording te waarborgen, en de coördinatie en controle van bedrijfsprocessen te optimaliseren.